درمان انواع زخم در منزل

درمان انواع زخم در منزل

زخم چیست؟

واژه زخم در اصطلاح رایج به معنای برش یا پارگی در پوست است که از گذشته تا کنون ، علاوه بر اهمیت آن برای خود شخص ، دغدغه اطرافیان وی نیز بوده است .پیشرفت علم و تکنولوژی به عنوان دو عامل تاثیر گذار  در  ارتقا کیفیت مراقب و درمان زخم موجب شده است که نگرانی ها نسبت به تغییر شکل ظاهری و نیز کیفیت زندگی تا حد مطلوبی کاهش یابد . آموزش ، مراقبت ، درمان و بهداشت چهار رکن اصلی بهبودی زخم ها میباشند که متانسب با نوع زخم ، میزان درگیری بافت ها و شرایط مددجو روش و عملکرد مراقبت و درمان ،متفاوت و متنوع خواهد بود . شیوه نامناسب زندگی ،کاهش فعالیت بدنی ، افزایش مبتلایان به بیماری هایی همچون دیابت در کنار فزونی سالمندی و مشکلات آن ها و همچنین اهمیت حفظ عملکرد حداکثری اندام های بدن در پیشامد های ناشی از حادثه ما را به آن داشت تا با نوشتن این مقاله ، ضمن انتقال مفاهیم و روش های صحیح در بهبود و مراقبت انواع زخم ها ،در مسیر رشد شاخص های کیفی زندگی هم نوعان خود گام برداریم .

آناتومی و فیزیولوژی پوست

پوست خارجی ترین بافت بدن است که سرار بدن انسان را پوشانده و مرز بین انسان و محیط خارجی محسوب می شود. پوست انسان با مساحتی حدود 2 متر مربع ،بزرگترین بافت زنده در بدن  به حساب می آید و در تمام طول زندگی در حال باز سازی است. پوست انسان شامل برخی غدد مختلف ،رگ  های خونی و گیرنده های عصبی گوناگون می باشد. ضخامت پوست انسان در قسمت های  مختلف بدن متفاوت است ، به عنوان مثال پوست در ناحیه پاشنه پا ضخامت بیشتری نسبت به پوست ناحیه پلک است . همچنین پوست افرادی که در مناطق مختلفی زندگی میکنند با هم متفاوت است . برای مثال پوست افرادی که در روستا زندگی میکنند نسبت به کسانی که در شهر زندگی میکنند ضخیم تر است  . این بافت وظایف متعددی از جمله اولین سد دفاعی در برابر عوامل خارجی ، حفظ رطوبت بدن، سنتز ویتامین دی و کمک به تنظیم درجه حرارت بدن از طریق سیستم عروقی موجود در پوست به عهده دارد .

ضایعات پوستی

ضایعات پوستی ، بخشی از پوست هستند که در اثر عوامل مختلف نظیر خراشیدگی یا بیماری های زمینه ای ، نسبت به سایر نواحی ، رنگ و ظاهری متفاوت دارند و ممکن است به صورت برجستگی یا فرورفتگی مشاهده شوند. ضایعات پوستی شامل دو نوع اولیه و ثانویه هستند. ضایعات پوستی اولیه بر اثر علل زمینه ای مانند دیابت به وجود می آیند. ضایعات پوستی ثانویه به دلیل عوامل خارجی بروز میکنند. ضایعات پوستی با شناسایی عامل به وجود آورنده اختلال پوستی،قابل درمان هستند اما به طور کلی درمان معین و خاصی ندارند. شستشوی پوست با شوینده های مناسب و مراقبت از تاول های پوستی موجود،نیز میتواند در پیشگیری و درمان این ضایعات موثر باشد.

تعریف زخم

هر گونه گسستگی در انسجام لایه های پوست(اپیدرم،درم و زیر جلد) یا بافت های زیر پوستی، با یا بدون ایجاد شکاف به داخل بافت را زخم میگویند که ممکن است با عمق و اندازه های مختلف در هر نقطه ای از بدن توسط عوامل فیزیکی (برش جراحی،ضربه،فشار،اصابت گلوله) ویا عوامل شیمیایی (سوختگی با اسید) ایجاد شود.

تقسیم بندی انواع زخم

زخم ها را میتوان بر اساس معیار های متفاوتی گروه بندی کرد که هر نوع دسته بندی در قسمت مخصوص به خود کاربرد دارد.جهت آشنایی اولیه با برخی از این دسته بندی ها میتوان به زخم های حاد و مزمن،زخم های باز یا بسته ،زخم های شکاف دار یا خراشیدگی،زخم های ناشی از سوختگی و… اشاره کرد.

زخم فشاری:

زخم هایی هستند که در اثر وارد شدن فشار طولانی مدت به ناحیه ای از بدن ایجاد میشوند .عوامل متعددی  در بروز این زخم ها نقش دارند اما فشار مکانیکی ،اصلی ترین وبیشترین نقش را ایفا میکند،به همین دلیل آن ها را زخم فشاری نامیده اند .

یک انسان سالم در هنگام نشستن یا خوابیدن طولانی مدت،با جا به جا کرد خود به صورت ناخودآگاه ،از وارد شدن فشار طولانی مدت به یک ناحیه از بدن جلوگیری میکند ،اما بیماری که کاملا وابسته به تخت بوده و در انجام حرکات ناتوان است ، توانایی جا به جا کردن خود در حالت سکون طولانی مدت را نداشته و در نتیجه در معرض ابتلا به زخم فشاری قرار خواهد گرفت .

وارد شدن فشار بیشتر از 25 میلی متر جیوه بر سطح پوست بدن سبب بسته شدن مویرگ های خون رسان به بافت آن ناحیه از بدن میشود. این انسداد عروق در اثر اعمال نیرو های فشاری ، یا همان نیرویی که در اثر سکون طولانی مدت از سطح خارجی به بافت بدن وارد میشود ،ونیرو های برشی که در هنگام کشیده شدن ناحیه ای از بدن بر روی یک سطح سخت وارد میشود ، رخ میدهد.با انسداد مویرگ ها ،خونرسانی به ناحیه تحت فشار متوقف شده و مرگ سلول های بافت و در نهایت بروز زخم را در پی دارد. این موضوع به عنوان شرح مکانیسم اثر یکی از عوامل موثر در ایجاد زخم فشاری قابل قبول است.

با گذشت زمان وپیشرفت مطالعات ،مشخص شد که قرار گرفتن طولانی مدت بافت نرم،در بین سطح خارجی و برجستگی استخوانی منجر  به ایجاد این نوع زخم ها میشود.فشار وارد شده از طرف سطح  خارجی به بافت از یک طرف و از طرف دیگر فشار وارد شده از  جانب استخوان های داخلی به آن ،باعث ایجاد زخم های فشاری میشود. به بیان ساده تر ، می توان اظهار داشت که این زخم ها ،نتیجه واکنش بافت به فشار وارد شده هستند.

زخم درجه یک:

تغییر رنگ دائم پوست به رنگ قرمز ،طوری که ناحیه زخم گرم تر یا سرد تر و دردناک تر از سایر نواحی پوست است و درصورت لمس ،سفت و متورم حس میشود. در این مرحله ، هیچ گونه خراشی در پوست مشاهده نشده و قرمزی پوست به مرور زمان از بین نمی رورد.

زخم درجه دو:

تقریبا مشابه مرحله یک است با این تفاوت که بخشی از ضخامت پوست (اپیدرم)کاملا از بین رفته و احتمال آسیب قسمتی از درم نیز وجود دارد .زخم به صورت زخم باز با بستر صورتی مایل به قرمز و بدون اسلاف(پوسته خارجی) است و ممکن است به صورت تاول سالم یا پاره شده دیده شود. زخم های درجه دو ، سطحی و خشک و بدون حفره هستند .

زخم درجه سه:

در این مرحله علاوه بر اپیدرم و درم (لایه اول و دوم پوست ) که کاملا از بین رفته اند، ظاهر زخم ممکن است شبیه به حفره ای عمیق باشد یا به گونه ای باشد که عمق آن در مشاهده عادی مشخص نشود و به دلیل وجود لایه های چربی و اسلاف(پوسته خارجی) ،ممکن است این نوع زخم نیاز به دبرید شدن (برداشت بافت مرده)داشته باشد .عمق این زخم ها در نواحی مانند گوش و بینی که فاقد بافت زیر جلدی اند ، کم است . در زخم های درجه سه قابل روئیت است اما استخوان ،فاشیا و تاندون مشاهده نمی شود که میتواند شاخص مناسبی برای تشخیص افتراقی درجه سه و چهار باشد .

زخم درجه چهار:

در این مرحله از زخم ، تمام لایه های پوست از بین رفته اند و علاوه بر صدمه دیدن عضله ، تاندون و استخوان نیز ممکن است آسیب دیده باشند. آسیب دیدن استخوان می تواند منجر به عفونت  شود. در بستر زخم اسلاف (پوسته خارجی)دیده میشود و ظاهر زخم پس از دبریدمان به صورت تونل یا حفره ای است که ممکن است عضله ،استخوان و تاندون نیز قابل مشاهده باشد.

درجه نامشخص:

مانند درجه سه و چهار تمام بافت پوست از بین رفته و روی زخم را یک لایه پوست تیره چرمی مانند (بافت نکروتیک) در برگرفته و امکان تعیین شدت زخم وجود ندارد .در این نوع زخم ها باید دبریدمان مناسب انجام شود و سپس درجه زخم را مشخص کرد.

 تشخیص

زخم های فشاری ناگهانی ایجاد نمی شوند ،بلکه به تدریج و به مرور زمان پیشرفت میکنند . این زخم ها دارای علائم اولیه هستند که با شناخت آن ها می توان از پیشروی و بدخیم شدن زخم جلوگیری کرد. این علائم شامل تغییرات غیر معمول در رنگ پوست ناحیه تحت فشار ،تورم بافت،ترشحات چرک مانند و سردتر یا گرم تر بودن پوست ناحیه تحت فشار نسبت به سایر نواحی بدن می باشد. اصلی ترین نشانه تغییر رنگ پوست ،قرمز شدن ناحیه تحت فشار است .

در تشخیص زخم بررسی موقعیت آن موثر است . اغلب زخم های فشاری در نقاطی  از بدن مانند پاشنه،مچ پا ، باسن و استخوان دنبالچه که دارای برجستگی استخوان است و همچنین در افرادی که به دلیل ناتوانی های مختلف به مدت طولانی در یک پوزیشن خاص مانند خوابیده به پشت قرار دارند ایجاد میشوند .

درمان زخم بستر در منزل

با بررسی و شناسایی افراد در معرض ابتلا به زخم بستر ،میتوان از مبتلا شدن آن ها به زخم در منزل  پیشگیری کرد . مبتلایان به ضایعات مغزی نخاعی ناشی از حوادث ،بیمارانی با محدودیت های حرکتی مانند افرادی که دچار شکستگی پا یا لگن و یا دچار فلج برخی اندام حرکتی هستند ،بیماری که دچار سکته مغزی شده و فلجی برخی اندام ها را به دنیال داشته ،بیماران استراحت مطلق ،افرادی که به کما رفته اند ،افرادی که ناحیه خاصی از بدنشان به علت شکستگی برای مدت طولانی درون آتل یا گچ قرار گرفته باشد و سالمندان مبتلا به ام اس در معرض ابتلا به زخم بستر هستند .

همچنین افرادی که از ویلچیر استفاده میکنند معمولا دچار زخم بستر می شوند . در این افراد اغلب زخم ها در ناحیه استخوان دنبالچه ، باسن ،تیغه های شانه ،ستون فقرات ،پشت بازو ها و پاهایی که در مقابل صندلی قرار میگیرند ایجاد میشوند .

گروه دیگر افرادی هستند که نیاز مستمر به ماندن در بستر دارند .در این گروه ممکن است زخم بستر در نواحی پشت یا دو طرف بازو،تیغه های شانه،مفصل ران ،کمر یا استخوان دنبالچه ،پاشنه ها و قوزک داخلی و خارجی پا ها ،مچ پا و پوست پشت زانو و نرمه گوش ها ایجاد میشود .

پس از شناسایی افراد مستعد ابتلا به زخم بستر ،میتوان با انجام دادن اقداماتی در منزل  ،از مبتلا شدن آن ها به زخم فشاری درمان و  پیشگیری کرد ،این اقدامات عبارتند از :

1/کاهش فشار موضعی با تشک مواج و تغییر پوزیشن

انجام دادن اقداماتی که فشار را از روی نواحی مستعد بردارد . تغییر پوزیشن بیمار و استفاده از تشک مواج در رسیدن به این هدف کمک کننده هستند . تغییر پوزیشن باید هر 2 ساعت یک بار ،به نحوی که بیمار زمان طولانی را در یک پوزیشن قرار نگیرد انجام شود . همچنین با قرار دادن بالش کوچک در میان پا ها هنگام خواب ، میتوان از ایجاد زخم در ناحیه زانوها جلوگیری کرد .

دومین روش جهت کاهش فشار موضعی ،استفاده از تشک مواج است . وظیفه اصلی تشک مواج ،تکرار مداوم پمپاژ باد در سلول های تشکیل دهنده اش میباشد که موجب بهبود گردش خون در نواحی تحت فشار و همچنین گردش مناسب هوا در اطراف عضو تحت فشار می شود و بدین طریق از ابتلا به زخم بستر جلوگیری میشود . تشک مواج تاثیر بسزایی در پیشگیری از بروز زخم بستر دارد .

2/مراقبت های پوستی

شامل حفظ بهداشت پوست با شستشوی مناسب و عاری نگهداشتن آن از هرگونه آلودگی نظیر ادرار و مدفوع ،حفظ رطوبت مناسب موضع تحت فشار و ماساژ دورانی پوست با دست آغشته به روغن های ملایم مانند روغن زیتون و نارگیل . همچنین جلوگیری از ساییده شدن پوست با استفاده از روش هایی از قبیل بلند کردن بیمار توسط دو یا چند نفر جهت جابه جایی و عدم کشاندن بیمار بر روی تخت و عاری نگهداشتن بستر بیمار از هرگونه اشیای سفت و یا خرده های مواد غذایی ،در امر پیشگیری از ایجاد زخم موثر هستند .

3/تغذیه کافی و مناسب

برنامه غذایی بیمار باید شامل انواع ویتامین های ضروری برای بدن و غنی از پروتئین و یون های لازم باشد. بیمار باید از طریق نوشیدن مایعات و داشتن رژیم غذایی مناسب ،مایعات و سایر مواد مغذی مورد نیاز بدن مانند کالری و پروتئین را تامین کند. مواد مغذی مختلف ،نقش متفاوتی در بهبود زخم دارند. پروتئین ها در انقباض زخم و بازسازی کلاژن  و کربوهیدرات ها در تشکیل بافت جدید نقش دارند . ویتامینA در پوست سازی، ویتامین C در سنتز کلاژن،ویتامینDدر ساخت کلسیم ،ویتامین B به عنوان پیش ماده آنزیم ها و ویتامین های E وK به عنوان آنتی اکسیدان در فرایند بهبود زخم نقش دارند .

خدمات درمان زخم در منزل کلینیک حکیم

کلینیک حکیم برای رفاه حال بیمارانی که حمل و نقل برایشان دشوار است ، خدمات درمان زخم را  با همان کیفیتی که در کلینیک زخم انجام میشود ،درون منزل بیمار بدون کم و کاستی بلکه چند برابر با کیفیت تر و کم خطا تر انجام میدهد .